حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) در سلسله یادداشت‌هایی به بررسی خطبه آن حضرت در جمع زنان مدینه می‌پردازد. در ادامه موضوع «مصادیق محرومیت جامعه از کنار گذاشتن امام علی (ع)» از نظر می‌گذرد.

چنانچه اشاره شد، دختر پیامبر(ص) این خطبه را حدوداً دو ماه پس از حاکمیت ابابکر از شورای سقیفه ایراد فرموده است. در همین مدت کوتاه، شیوه‌های اجرایی قدرت در حوزه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی با خشونت‌ها، آسیب‌ها و کجروی‌ها یا زمینه بروز و شدت یافتن آن خود را نمایان کرد. از این رو حضرت فاطمه(س) به ملاقات کنندگان می‌گوید: اگر علی(ع) امامت جامعه را عهده‌دار می‌شد، مواجهه دیگری داشت. در این خطبه حضرت به طور نسبتاً مفصل به شیوه‌های حکمرانی متعالی امام علی اشاره می‌کند.

دختر پیامبر خدا برای نشان دادن  تمایزات حکمرانی امام علی(ع) با آنچه که تاکنون رخ داده یا زمینه رخ دادن آن فراهم شده است از تشبیهات فراوان استفاده می‌کنند. اهمیت و ارزشمندی این بخش از خطبه، بیش از ارزش معرفتی آن، ارزش کاربردی آن است، از این رو شایسته است این بخش از خطبه با توجه به بروز برخی از مسائل  و گاه بحران‌های پیش آمده در جامعه ما به طور بسیار جدی مورد توجه و عنایت قرار گیرد و در برخی از شیوه‌های حکمرانی  تجدیدنظر شود.

برای رعایت اختصار، در ذیل صرفاً به صورت فهرست‌وار شیوه‌های حکمرانی در کلام حضرت فاطمه(س) ترجمه می‌شود.

به خدا سوگند اگر علی(ع) به خلافت می رسید:

1. هرگاه مردم از راه آشکار منحرف می‌شدند و از قبول دلیل روشن، امتناع می کردند، امام با نرمی و ملایمت آنها را به راه مستقیم رهنمون می‌کرد؛ به گونه‌ای که مردم صدمه نبینند و حرکت دهنده و راکب نیز خسته و ملول نشود.

2. حکمرانی علی(ع) و نتایج آن برای مردم  مشابه داخل کردن تشنگان به آبشخوری بود که آب مفید، صاف و سیراب کننده‌ای داشت.

۳. حکمرانی علی(ع) و اثرات سودمند آن، به مانند ورود در آبشخور پر آب است که به لجنی آلوده نشده و تشنگان را پس از سیراب کردن  باز می‌گرداند.

4. علی(ع) حکمرانی است که به صورت آشکار و پنهان برای مردم خیرخواهی و دلسوزی می‌کند.

5. علی(ع) حاکمی است که برای خود از ثروت جامعه بهره فراوانی برنمی‌دارد؛ مگر به میزان سیراب شدن تشنه و لقمه نانی که سرپرست یتیم از مال یتیم برمی‌دارد.

6. شیوه حکمرانی علی(ع) به گونه‌ای است که  سره از ناسره متمایز می شود؛ بدین صورت که علی(ع) دنیا طلب را از بی‌میل به دنیا و راستگو را از دروغگو مشخص می‌سازد.

سپس آن حضرت با استناد به آیه ۹۶ سوره اعراف تأسف خود را از کنار گذاشتن این حکمران بی‌مانند بیان داشته و نتایج رویگردانی از او را با استناد به آیه مزبور یادآوری می‌کند: «و اگر اهل آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و پرهیزکار می‌شدند، هر آئینه ما برکاتی را از آسمان و زمین بر آنها می‌گشودیم؛ اما آنان تکذیب کردند، پس ما نیز به آنچه انجام می‌دادند مؤاخذه‌شان کردیم.»

در پایان این بخش از خطبه با استناد به آیه ۵۱ سوره مبارکه زمر، پایان کار ظالمان و ستمگران را یادآوری می‌کند: «و کسانی که ظلم کردند از این مردم، به زودی بدی و نتیجه کارهایی که انجام داده‌اند به آنها خواهد رسید و در آن هنگام از آنان کاری ساخته نیست».